
De gemeenten zijn sinds 2015 verantwoordelijk voor de jeugdzorg. Gemeenten kopen een deel van de jeugdzorg zelfstandig in en deels samen met andere gemeenten in een van de 42 jeugdzorgregio’s. Het uitgangspunt is dan ook dat de zorginkoop efficiënter en effectiever verloopt binnen deze samenwerkingsverbanden. Toch is dat lang niet altijd het geval. Gemeenten hebben de mogelijkheid om af te wijken van deze indeling. Bijvoorbeeld wanneer deze voor hen niet passend is vanwege bestaande samenwerkingsverbanden. Residentiele jeugdzorg wordt ingekocht door een gemeente of jeugdzorgregio en gezinshuiszorg is daar onderdeel van. En daar begint de bureaucratie.
Inkoop jeugdzorg: het woonplaatsbeginsel
Wanneer een jeugdige, om uiteenlopende redenen, uit huis geplaatst wordt, start de zoektocht naar een geschikte woonplek en/of eventuele behandeling. Dit kan in een pleeggezin, een gezinshuis, een leef of behandelgroep zijn. ‘Zo thuis mogelijk opgroeien’ heeft altijd te voorkeur, zo staat in de Jeugdwet. Plaatsingen worden geïndiceerd door een gemeente, huisarts of (gezins)voogd en lopen doorgaans via een zorgaanbieder. Voor plaatsingen in een gezinshuis zijn er drie mogelijkheden. Een gezinshuis werkt samen of is onderdeel van een zorgaanbieder, een gezinshuis werkt samen met een franchise of een gezinshuis is geheel zelfstandig. Bij Gezinshuis.com zijn meer dan 220 gezinshuizen aangesloten. Deze gezinshuizen krijgen een vergoeding per dag op basis van de zorgbehoefte en het verblijf van de jeugdige van de gemeente. Maar welke gemeente is daarvoor verantwoordelijk en hoe wordt dat bedrag bepaald? Daarvoor moeten we sinds 2022 het woonplaatsbeginsel voor aanhouden. Iets wat ook bij de gemeente zelf tot veel verwarring en discussie leidt.
Woonplaatsbeginsel – Een bureaucratische discussie
Want het woonplaatsbeginsel geeft aan dat de kinderen die in aanmerking komen voor jeugdhulp vallen onder de verantwoordelijkheid van de gemeente waarin zij ingeschreven staan op het moment van de hulpvraag. Duidelijk toch? Toch blijft dit regelmatig een onderwerp van discussie en de nodige bureaucratie; zo zijn uithuisgeplaatste jeugdigen helaas vaak al op meerdere plekken geplaatst in verschillende gemeentes, en is het lastig te achterhalen waar de hulpvraag precies ontstaan is en waar zij op dat moment stonden ingeschreven in de WBP (Wet basisregistratie personen). In dat geval moet vaak de gemeente waar een jeugdige op dat moment staat ingeschreven de kosten van de zorg en het verblijf op zich nemen.

Gemeentelijke tarieven gezinshuiszorg
Doordat de jeugdzorg in 2015 gedecentraliseerd is naar de gemeente is er een model ontstaan waarin gemeenten zelf hun type jeugdzorg (en dus ook gezinshuiszorg) beschrijven en hun tarieven samenstellen voor de zorg die ze vergoeden. Hierdoor zijn er (grote) verschillen in de omschrijving van gezinshuiszorg, de eisen waaraan gezinshuisouders moeten voldoen en wat er met een dagtarief vergoed wordt. Daarnaast wordt, wanneer een zorgaanbieder een gezinshuis in onderaannemerschap inzet, een percentage van het tarief door de zorgaanbieder ingezet voor de diensten die zij hierin verleent (meedoen aan de aanbesteding, inzet van een gedragswetenschapper, voorzien in een registratiesysteem ed.). Hierdoor gaat er uiteindelijk minder geld naar het gezinshuis. Onderling zijn de verschillen van wat zorgaanbieders inhouden en inzetten is erg groot. Dit is het directe gevolg van de marktwerking in ook, de jeugdzorg. Daarnaast moeten rechtstreeks inkopende gezinshuizen vaak met verschillende gemeentes contact onderhouden vanwege het woonplaatsbeginsel en ontstaat er ook daar onderling tussen gemeentes regelmatig stroeve communicatie.
Hervormingsagenda Jeugd en een productomschrijving voor Gezinshuiszorg
Nu komt het regelmatig voor dat gezinshuizen voor dezelfde zorgcodes en structuren, verschillende vergoedingen krijgen die soms uiteenlopen tot honderden euro’s per jaar, puur gebaseerd op de voormalige woonplaats van de jeugdige. Dit zijn onwenselijke ontwikkelingen waar Gezinshuis.com zich al langer voor inzet. Inmiddels heeft het ministerie van volksgezondheid aangegeven gezinshuiszorg als een van de eerste producten te willen standaardiseren binnen de Hervormingsagenda. Dit zou inhouden dat er één omschrijving komt van wat een gezinshuis is en waar het aan moet voldoen, dat deze gezinshuiszorg regionaal moet worden ingekocht op basis van AMVB reële tarieven. Gezinshuis.com werkt hier aan mee en hoopt hiermee eenduidigheid te bewerkstellen voor gezinshuizen door heel Nederland.